Ang Pagko-condo Bilang Gitnang Uring Fantasya

SA bagong patalastas sa telebisyon ng isang kompanya ng real estate, may isang batang babaeng masaya na naglalaro sa luntiang damuhan. Nang tumingala siya, nakita niya ang isang bahay na lumilipad. Nagpatong-patong ang mga bahay na ito at naging isang gusaling kondominyum. Masaya itong pinanood ng bata at ng nanay at tatay nito. Ang tagline ng patalastas, “Ang pangarap ko’y abot ko na.”

            Ang patalastas na ito’y isang klarong pananamantala sa gitnang uring fantasya. Ipinalalabas ng mga kapitalista na maganda, sosyal, and in na in ang buhay kondominyum. Kaya ang mga pasosyal (social climber) ay nagkakadumahog na bumili ng unit kesehodang ilang taon nilang bubunuin ang paghuhulog dito.

            Gitnang uring fantasya lamang ang kondominyum dahil hindi totoong pangmayaman ito. Kung mayaman ka, titira ka ba sa isang kuwartong malakahon ng sapatos? Payag ka bang dingding lamang ang iyong pagitan sa mga estranghero sa mga katabi mong unit?

            Sa sanaysay ni Dolores Taylan na “Codomisyon” na nalathala sa Ani, ang jornal pampanitikan ng Sentrong Pangkultura ng Pilipinas, isinalaysay niya ang bangungot na dinanas niya at ng kaniyang mga anak sa condo unit na kaniyang binili malapit sa De La Salle University kung saan siya nagtuturo.

            Hindi naman pagpapasosyal ang dahilan ni Taylan sa kanilang pagko-condo. May bahay sila sa Laguna. Ang kaso, malayo ito sa kaniyang trabaho at sa paaralan ng kaniyang mga anak. Nagkataon ding buntis siya at nahihirapan na siyang magbiyahe. Kaya naisipan niyang bumili ng condo unit. Aniya, “Kaginhawahan o convenience ang pangunahing dahilan kung bakit ko naisipang tumira sa condominium. Malapit sa eskwelahang pinapasukan ng mga anak kong babae at ng unibersidad na pinagtuturuan ko ang condominium na napili ko.  Nang panahong iyon, maselan ko ding ipinagbubuntis ang pang-apat kong anak at nahihirapan na akong magbiyahe mula Laguna paluwas ng Maynila, at mula Maynila pauwi sa Laguna.”

            Kaginhawahan ang nasa isip nang magdesisyong mag-condo. Subalit unang gabi pa lamang nila sa kanilang unit, may pabigat na sa isipan ni Taylan. “Noong unang gabi ng pagtulog namin sa aming unit, naisip ko ang humigit-kumulang dalawang milyong pisong halaga ng aming one-bedroom unit.  Ang katumbas pala ng kaginhawahan naming mag-iina ay humigit-kumulang dalawang milyong pisong bubunuin naming bayaran sa loob ng sampung taon.   Kaya naman wa akoag-iina ay katumbas na pala a namin lang-wala sa hinagap ko noon na ang kaginhawahang hinahangad namin sa  pagtira sa condominium ay mauuwi sa isang malaking konsumisyon.”

            Sa tunay na mayaman sa ating bansa, maliit lamang ang dalawang milyon. Subalit para sa isang guro lamang, mabigat na pasanin ito. Pero kayang-kayang pasanin ng isang nasa gitnang uri. Sa librong Gitnang Uring Fantasya ni Rolando B. Tolentino, sinabi niya na upang mapabilang ang isang pamilya sa gitnang uri, kailangang ang taunang kita nila ay nakapaloob sa PhP251,283 hanggang PhP2,045,280.  Ayon sa pag-aaral ng National Statistical Coordination Board, noong 2003, isa sa isang daang pamilya ay kabilang sa uring may mataas na kita at 20 porsiyento lamang ang gitnang uri, at 80 porsiyento ay kabilang sa mababang uri.

            Samakatuwid, kaunti lang naman talaga ang totoong mayaman sa ating bansa. Kahit ang nasa gitnang uri ay 20 porsiyento lamang. Ito ang target ng mga naglalako ng gitnang uring fantasya, at ang sikat na produkto ngayon ay ang condominium living. Sa mga patalastas nito sa telebisyon, diyaryo, at mga magazine, lumalabas na ito na ang katuparan ng pangarap ng lahat na maging sosyal. Iisipin ng manonood at mambabasa na isang sopistikado at glamorosong pamumuhay ang pagtira sa kondominyum. Kaya iyong mga hindi pa kabilang sa gitnang uri ay magsusumikap nang husto upang dumating ang araw na kaya na rin nilang bumili, o kahit makarenta man lamang, ng isang condo unit.

            Kaya mahalaga ang mga sanaysay na katulad ng sinulat ni Taylan upang kalabanin ang walang pakundangang pagbebenta nitong gitnang uring fantasya.

Nag-umpisa ang kalbaryo nina Taylan sa kanilang bagong condo unit nang tumagas ang tubig sa kanilang dingding kapag umuulan. Sinundan ito nang sabihan sila ng building administrator na nagli-leak ang tubo ng kanilang tubig kung kaya binabaha ang unit na nasa ilalim nila. Kailangang baklasin ang simentong nagtatago sa mga tubo upang malaman at maayos kung nasaan ang leak. Noong una, ayaw pumayag ni Taylan dahil maiistorbo ang buhay nila. Saka kung babaklasin ang ilang bahagi ng simento sa kanilang unit, inaalala niya nab aka atakehin ng hika ang isa niyang anak. Sinabihan siya ng building administrator na puwede naman silang lumipat muna sa dormitory ng gusali kaya lang magbabayad sila ng PhP300 kada tao kada araw. Ayaw niyang pumayag. Aniya, “Ayaw kong magbayad sapagkat para sa akin, dalawa lang ang maaaring dahilan kung bakit may leak ang tubo na hindi naman nagagalaw sa loob ng sementong kinababaunan nito.  Una, poor workmanship o poor building construction.   Pangalawa, maaaring substandard ang materyales na ginamit kaya nag-leak kaagad ang mga tubo nito.  Para sa akin, alin man sa dalawang ito ang dahilan ay wala kaming kasalanan kaya dapat lamang na tulungan kami ng developer sa aming kalagayan.”

Oo nga naman. Bakit sina Taylan ang magbabayad sa kapalpakan ng developer ng condo building? Pero sa halip na magsisi ang developer ng gusali sa kanilang kapalpakan, pinutulan pa ng tubig ang unit nina Taylan! Ito ay hanggang sa pumayag si Taylan na bakbakin ang kanilang sahig upang mahanap ang tubong nagli-leak. Kailangan nina Taylan na makiigib sa mga katabing unit nila upang may magamit silang tubig. Ayon pa sa kaniya, “Biglang-bigla, ang condominium ay naging isang condomisyon para sa amin.”

Kalaunan ay hindi na makatiis sina Taylan kung kaya pumayag na siyang bakbakin ang kaniyang sahig. Noong una, gusto pang ipapasan sa kaniya ng building administrator ang gastusin sa pagbabakbak na iyon. Pero hindi pumayag si Taylan. Nang mabakbak ang kaniyang sahig, nadiskubreng wala naman palang leak. Ang leak ay nasa bath tub pala. Nakakaloka.

            Nagsusulputan na parang mga kabute ang mga gusaling kondominyum sa Metro Manila. Hindi lamang sa mga sentrong pangkalakalan kundi kahit sa mga liblib na bahagi ng lungsod. Naalala ko pa noong mga Dekada 90, kapag sumasakay ako ng dyip mula sa amin sa Rosario, Pasig papuntang Cubao, ang Libis ay talagang libis dahil mga talahiban lamang ito. Ngayon, nakamamangha na ang mga matatayog na gusali sa Eastwood  at karamihan sa mga ito ay mga kondominyum. Sa Calle Industria malapit dito ay itinatayo ngayon ang Circulo Verde na isang munting lungsod din ng mga kondominyum. Noong nag-aaral pa ako sa De La Salle University-Manila noong 1995 hanggang 1997, dadalawa pa lamang ang itinatayong gusaling kondominyum. Ngayon, halos hindi na masisikatan ng araw ang kalsada sa bahaging iyon ng Taft Avenue. Nakahihilo na ang tayog ng mga gusali. Ang dating dambuhalang La Salle Hall ay parang anong oras ay matatambakan ng mga kondominyum. Iniisip ko na lamang, siguro naman pumasa sa standard ang plano ng mga gusaling ito at hindi madaling mapatumba ng lindol.

            Kung tutuusin, hindi naman talaga lindol ang nangungunang problema sa pagko-condo. Bukod sa bonggang problemang naranasan ni Taylan, marami pang maliliit na problema ang hatid nito. May isa akong kaibigan na problema ang napakaraming ipis sa condo unit nila. May isa pa akong kaibigan na naiinis sapagkat naaamoy niya ang kung ano mang niluluto ng mga katabing unit niya.

            Ilang buwan ko nang napapansin ang isang karatula sa labas ng Miriam College kung saan ako nagtuturo. Ang nakalagay: “House for Sale. 35 million. Capitol Hill.” Ganito na kamahal ang totoong bahay. Malayo sa isang milyon hanggang dalawang milyon na presyo ng karaniwang condo unit. Samakatuwid, isang gitnang uring fantasya lamang ang pagko-condo dahil ito na ang katumbas sa ating panahon ng low-cost housing sa kalungsuran. 

[Hulyo 2011

Lungsod Pasig]

Mabuhay ang Bayang Moral!

SUMASANG-AYON talaga ako sa kampanya ng Metro Manila Development Authority (MMDA) laban sa mga bastos na billboard sa ating kakalsadahan. Dapat lamang na pangalagaan nila ang moralidad ng ating bansa. Kaya pumalakpak talaga ako at naiyak sa saya habang ibinabalita sa TV kanina (8 Hulyo 2011)  ang pagbabaklas ng mga dambuhalang billboard ng mga manlalarong nakabrip lamang.

            Imadyin, nakabrip lamang! Hindi man lang sila nahiya! Ang laki pa ng umbok ng kanilang harapan. At ang mga abs nila, halos mabaliw ako kapag tinititigan ko. Muntik na akong na-dehydrate sa sobrang paglalaway. Nakita ko kasi ito nang sumakay ako sa masikip na masikip na MRT. Muntik na akong nang-reyp ng mga lalaking kasiksikan ko kasi nakakita ako ng malaking larawan ng brip! Buti na lang sa sobrang sikip, hindi ako makagalaw. Kung nagkataon, malaking eskandalo talaga. Ano na lamang ang sasabihin ng mga estudyante ko? Nang-reyp si sir nila sa MRT! Que horror!

            Kaya hangang-hanga talaga ako sa papable na tserman ng MMDA na naisip niya ito. At last, may guardian of morality na tayo sa kaniyang katauhan. Ang trapik-trapik na nga sa Edsa pagkatapos kung ano-ano pang kahalayan ang nakikita natin. Tuloy nagbabanggaan ang mga sasakyan dahil nadidistrak ang mga drayber sa mga bastos na billboard.

            Ano na lamang ang mangyayari sa kinabukasan ng ating bayan kung naging manyakis na ang ating kabataan? Kung sinira na ang kanilang ulo sa sobrang libog dahil nakakita sila ng umbok sa brip at ng bakat ng utong ng mga modelo? Wala na. Malulugmok na ang ating bayan. Masisira ang imahen natin bilang “The Only Catholic Country in Asia.”

            Kung ako ang presidente ng Catholic Bishops Conference of the Philippines (CBCP), bibigyan ko talaga ng medalya ang tserman na ito ng MMDA. Baka nga i-propose ko pa sa Vatican na reserbahan na siya ng slot para sa beatification niya balang araw. Imadyin, sa dami ng kaniyang dapat gawin, talagang naisip pa niyang isa-isahing tingnan ang mga billboard upang alamin kung alin ang moral at ang imoral sa mga ito. Ipinaglalaban talaga niya ang moralidad ng ating bayan. Kaya mabuhay siya! Tiyak tuwang-tuwa sa kaniya si Cardinal Sin.

            Kaya bilang isang mabuting mamamayan na tumatahak ng tuwid na daan at ayaw na ayaw sa mga bagay na malalaswa, narito ang ilang mungkahi ko sa MMDA:

1.    Utusan niya ang presidente ng Unibersidad ng Pilipinas na pasuotan ng toga ang oblation nila. Masagwa kasi ito. Kahit brip wala! Dahon lang ang takip! Imadyin ang epekto nito sa mga estudyante at mga propesor nila? Hindi ako nagtataka kung bakit napakalibog at napakaimoral ng mga taga-U.P. Oblation pa lang nila ang bastos na. Balutan ‘yan ng toga kahit nakasablay lang sila kung graduation nila.

2.    Ipa-pull out sa mga sinehan ang remake ng Temptation Island. Mahalay ang pelikulang ito! Ang seseksi ng suot ng mga artista rito. Nakikita ang abs dito ni Aljur Abrenica. Dadami na naman ang mga reypist nito lalo na’t box office hit ito. Napakairesponsable ng GMA Films at Regal Films sa pagprodyus ng pelikulang ito. Wala talaga silang sense of morality. Nakadidiri talaga!

3.    Sulatan ang Commission on Higher Education na magpalabas ng memo na magmula ngayon, hindi na maaaring ituro ang human anatomy sa ating mga unibersidad at kolehiyo dahil mahahalay ang larawan sa mga textbook ng sabjec na ito. Walang lugar sa akademya ang hubad na katawan.

4.    Ipatigil ang pagpapalabas ng mga teleserye sa telebisyon na may seksi na mga kostyum. Halimbawa, ang seseksi palagi ng mga damit ni Marian Rivera sa “Amaya.” Ang ganda pa naman niya. Marami pang mga lalaki na nakabahag dito at nakikita ang kanilang pusod lalo na si Sid Lucero. Nakasisira ito sa moralidad ng mga batang manonood. I-require na rin dapat na magpalda si Richard Gutierrez sa “Captain Barbel” . Kitang-kita ang hubog ng katawan niya sa kaniyang suot. Ang halay! Saka huwag na huwag nang payagan na mag-remake pa ng “Dyesebel” at “Darna.” Mahirap nang makakita ang mga manonood ng mapuputing kilikili at hita. Magiging manyakis ang lahat ng makakapanood nito.

5.    Hilingin din sa CBCP na ipagbawal na sa lahat ng mga Filipinong Katoliko na mag-pilgrimage sa Vatican. Baka pumasok sila sa Sistine Chapel at makita nila ang larawang hubad ni Adan at ng iba pang mga santo at demonyo sa kisame ng kapilyang ito kung saan pinagbobotohan ng mga kardinal ang Santo Papa. Masisira ang kanilang moralidad. Saka puwede ba, damitan na ang mga larawan at estatwa ni Kristo na nakapako! Malaking kahalayan ito sa loob ng mga simbahan.

6.    I-ban na dapat ang Facebook sa Filipinas. Kung ano-anong mahahalay na mga larawan ang pinopost dito. Napakaimoral! Sa China nga bawal din ang Facebook buhay naman sila. Mabubuhay pa rin tayo rito sa ating bansa kahit walang Facebook. Ang mahalaga mapangalagaan natin ang ating moralidad.

7.    Mag-lobby sa Kongreso na gumawa ng batas na i-require ang lahat ng mga Filipino na magsutana o kaya ay magburka kung lumabas ng bahay para hindi na makikita ang hubog ng katawan ng bawat isa. Ito lang ang tanging paraan upang hindi tayo magiging manyakis bilang bansa. Tandaan natin, makasalanan ang hubog ng katawan.

            Marami pa sana akong mga mungkahi. Nakakapagod lang magsulat. Pero natitiyak kong eksperto ang mga taga-MMDA kung moralidad lang din ang pag-usapan kaya natitiyak kong maiisip din nila ang mga iminungkahi ko at ang mga imumungkahi ko pa.

            Mabuhay ang MMDA! Mabuhay ang bayang moral!

[8 Hulyo 2011

Lungsod Pasig]

‘Nakakadiri’

ANG salitang ugat ng katagang “nakakadiri” ay “diri.”  Ayon sa U.P. Diksiyonaryong Filipino, ang “diri” ay isang pangngalan na mula sa mga wikang Kapampangan at Tagalog na ang ibig sabihin ay “pagkarimarim sa anumang madumi o mabaho.” Ang panlaping “naka” naman ay “pambuo ng pandiwang pangkasalukuyan ng maka-, at inuulit ang unang pantig ng salitang-ugat, hal. nakababasa, nakasusulat.”  Samakatuwid, ang tamang ispeling ng “nakakadiri” ay “nakadidiri.” Sa ngayon, natatanggap pa naman ang parehong ispeling. Sa katunayan nga, naging sikat ang una dahil ginamit ito kamakailan lamang ng isang arsobispo ng simbahang Katoliko upang ilarawan ang pagpapakasal ng parehong babae at parehong lalaki.

            Ngayong umaga lamang (7 Hulyo 2011), pagkagising ko mga ala-singko y medya, habang nanonood ako ng mga balita sa “Unang Hirit” ng GMA7, muli kong naranasan ang kahulugan ng salitang “nakadidiri” habang ibinabalita ang pagbibigay ng mga mamahaling sasakyan ng Philippine Charity Sweepstakes Office (PCSO) noong panahon ni Pangulong Gloria Macapagal Arroyo sa mga obispo. Ipinakita pa ang liham ng isang obispo kay Arroyo na humihingi ng SUV na 4X4 bilang regalo sa kaniyang kaarawan. Sa utos ni Arroyo, nabigyan naman ang butihing obispo ng sasakyang nagkakahalaga ng mahigit PhP1.7 milyon. Sa balita, may pinangalanan pang apat na obispo na tumanggap din ng luxury vehicles, may dalawa pang di pa napapangalanan, at ang isang pari sa Lungsod Iligan.

            Nanindig talaga ang aking mga balahibo at nawalan ako ng ganang kainin pa ang aking agahang pandesal na pinapahiran ko ng butter. Nasusuka kasi ako. Pati sa kape ko, parang nandiri ako. Kaya kahit na alam kong nakamamatay ang paninigarilyo, kumuha ako ng isang stik ng sigarilyo ng kapatid kong nakalagay sa ibabaw ng ref at sinindihan ito. Mabisang pampigil kasi ito sa pagsusuka kapag nakikita at naaamoy mo ang isang bagay na marumi at mabaho tulad ng patay na daga, tae ng pusa, o nabubulok na bangkay.

            Ito ang isyu na tama at angkop na pagkakataon at kontexto na puwedeng gamitin ni Arsobispo Teodoro Bacani ang salitang “nakadidiri.”

            Sa opisyal na reaksiyon ng CBCP, sinabi ng mga ito na ang mga sasakyang nabanggit ay hindi umano para sa “personal na gamit” ng mga obispo kundi ginagamit ito upang paglingkuran ang mga mamamayan. Ows? Tumaas ang mga kilay ko  at napangiting-pusa dahil naisip ko, hmmm, ano kaya ang mga “personal” na bahagi ng buhay ng isang obispo? Masyado lamang siguro akong naïve kasi lumaki ako sa isang tahanang relihiyoso. Noong nabubuhay pa ang Nanay ko ay araw-araw siyang nagsisimba (kaya sakristan kami ng nag-iisa kong kapatid na lalaki noong nasa elementarya pa lamang kami) at close siya sa mga pari at obispo sa amin sa Antique. Ang matandang dalaga kong Tita ay pinapagalitan kami kapag di kami nagsisimba kung Linggo.  Ang Tatay kong seaman naman, kapag bumababa ng barko noon at nasa bahay kami namin sa Pasig, kinakaladkad niya kami sa Antipolo para magsimba at magpasalamat kay Nuestra Señora de Buen Viaje. Nagpapamisa rin siya ng pasasalamat sa katedral namin sa San Jose de Buenavista pagdating niya roon. Sa paningin ko noon, ang mga pari, lalo na ang obispo ay talagang nakamamangha kasi parang nagliliwanag sila sa  aking paningin dahil naniniwala ako na ibinubuhos nila ang kanilang buong buhay at pagkatao sa pagsisilbi sa Diyos, sa pagsisilbi sa mga tao. Naïve nga siguro talaga ako kaya nakakalimutan kong mga tao rin lamang ang mga pari at obispo at maaari ding gumawa ng mga nakadidiri na bagay.

            Isang katotohanan na nakasaad sa ating batas na hindi puwedeng mag-donate ng pera o kahit anong bagay ang pamahalaan sa mga simbahan. Sabi rin ng kasalukuyang namumuno sa PCSO ngayon, nakasaad din sa patakaran nila na mga ambulansiya lamang ang puwedeng ipamigay ng kanilang opisina. Samakatuwid, iregular at iligal ang pagbigay ng PCSO ng mga sasakyan sa mga obispo.    

            Ang pagbibigay ng mamamahaling sasakyan ni Arroyo sa mga obispo ay isang dahilan pa para ikulong siya. Isa lamang ito sa napakaraming ginawa niyang mga nakadidiring bagay habang siya ay nasa puwesto. Ayon nga sa isang kaguro ko na isang debotong Katoliko, ang pinakaayaw raw niya kay Arroyo ay ang pagkurap nito sa mga obispo. Sumang-ayon naman agad ako. Pero nang mapag-isip-isip ko, hindi ba dapat mas alam ng isang obispo kung ano ang tama at mali? Kung ano ang moral at hindi? Si Arroyo, isang trapo/tarpolitiko. Bahagi na ng kultura at pagkatao ng mga politiko ang kurapsiyon. Kaya kapag ang bawat pagkakataon na makita nila upang makurap nila ang mga tao ay gagawin nila mananatili lamang sila sa puwesto upang mas mahuthutan pa nila ang kaban ng bayan. Pero ang mga obispo, dapat maka-Diyos sila at matibay ang kanilang pagyakap sa mga halagahan tulad ng katotohanan at katarungan. Ngayon kung ang obispo ay nakukurap ng isang politiko, obispo pa rin ba siya sa tunay na kahulugan ng katagang obispo? Ayon sa close friend kong pari, “elder of the church” daw ang tunay na kahulugan ng salitang obispo. Ibig sabahin, mga maalam na matanda sa simbahan. Pero kapag ganito ang isang obispo, parang matanda na walang kinatandaan. Isa pa, kaya nga may baston ang isang obispo. Baston ito ng isang shepherd ayon sa itinuro sa amin sa Assumption noon. Ibig sabihin, ang obispo ay isang pastol at tayo ang mga mabait na tupa ay dadalhin niya sa kandungan ng Diyos. Ay, juice koh! Sa pastolan ng kurapsiyon pala tayo dadalhin ng mga ito.

            Ang lalo pang nakadidiri dito, iyong isang obispo, siya pa mismo ang sumulat kay Arroyo at nanghihingi ng birthday gift na sasakyang nagkakahalaga ng PhP1.7 milyon! Ang obispong ito, sa halip na sawayin si Arroyo sa pagiging kurap nito, siya pa ang lalong nagpakurap kay Arroyo! Hindi man lang inisip ng mga obispong ito na malaking kabawasan ang mamahaling sasakyang ibinigay sa kanila sa badyet na ipinamimigay para pampaospital at pambili ng gamot ng mga naghihikahos nating kababayan. Ito talaga ang bonggang pagbalintong ng moralidad.

            Kung may natitira pang kahihiyan ang simbahang Katoliko dito sa Filipinas (at bilang isang Katoliko ay nahihiya talaga ako), dapat pagsabihan ng pamunuan ng Catholic Bishops Conference of the Philippines ang mga obispong ito na ibalik sa pamahalaan ang sasakyang ibinigay sa kanila ni Arroyo dahil iligal at imoral ito. Tunay itong nakadidiri.

             

[7 Hulyo 2011

Lungsod Pasig]

Peligroso ang Pag-ibig na Bading Dahil sa Mabahong Bunganga ng mga Obispo

NANGHIHINA ako habang pinapanood ang interbyu ni Boy Abunda kay Ricky Rivero sa “The Buzz” noong Linggo, 26 Hunyo 2011. Para sa akin kasi, ang pananaksak na nangyari kay Ricky ay hindi lamang isang karahasan na ginawa sa kaniya kundi karahasan itong ginawa sa sangkabadingan. Kalabisan mang sabihin pero ramdam na ramdam ko ang labimpitong saksak na kaniyang tinamo.

            Ang suspek sa karumaldumal na krimen na ito ay ang ka-Facebook na Ricky na si Hans Ivan Ruiz. Ilang buwan na rin silang FB friends at maraming beses nang nagkita. Ayon pa kay Ricky, bagamat wala silang relasyon ni Ruiz dahil alam niyang may girlfriend ito, may nangyayaring seksuwal sa pagitan nila. At noon ngang gabi ng Dominggo bago nangyari ang krimen, nag-text sa kaniya si Ruiz na magkita sila. Bisi sana sa pagsosyuting si Rivero subalit pinaunlakan din niya ang rekwest ng kaibigan bagamat gabing-gabi na silang nagkita. Nakitulog ito sa kaniya.

            Okey naman daw ang kanilang pag-uusap noong nasa bahay na sila ni Ricky. Nanood sila ng TV at pagkatapos natulog din agad dahil maaga pa ang syuting niya kinabukasan. Subalit iyon nga, nagising na lamang siyang nakasakay na sa kaniya si Ruiz at sinasaksak na siya nito. Nanlaban si Ricky. Aniya, “Gigil na gigil siyang sinasaksak ako. Galit siya.”

            Nang makawala si Ricky, tumakbo siya sa banyo at nagshower at tiningnan ang mga sugat niya. Marami. Paglabas niya ng banyo, sinalubong umano siya ni Ruiz at sinakal pa ng tuwalya. “Kailangan ko ng pera. Mamamatay ang tatay ko!” sabi nito. Sagot naman ni Ricky, “Oo, bibigyan kita ng pera pero punta muna ako ng hospital.”

            Tumakbo si Ricky palabas ng bahay at sumakay sa kaniyang kotse. Nag-drive siya papuntang Heart Center of the Philippines sa Lungsod Quezon, ang pinakamalapit na hospital sa kaniyang tirahan. Habang nagda-drive na duguan, ipinapanalangin ni Ricky na sana huwag siyang mawalan nang malay bago makarating ng ospital. Nakarating naman siya. Naiwan si Ruiz sa kaniyang bahay.

            Naabutan ng mga nagrespondeng tanod si Ruiz sa bahay ni Ricky. Paalis na ito at may dalang knapsack na ang laman ay mga mamahaling gamit ni Ricky tulad ng laptop. Positibong itinuro ni Ricky sa harap ng mga pulis sa ospital si Ruiz na siya ang sumaksak sa kaniya.

            Habang nakakulong, sinasabi ni Ruiz na hindi raw niya alam ang mga pangyayari. Si Ricky umano mismo ang gumising sa kaniya. Hindi raw niya alam na sinasaksak niya ito.

            Sa replay ng programang dokumentaryon ng GMA7 na “Tunay na Buhay” noong Lunes, 4 Hulyo 2011, gin-feature ang buhay ni Ruiz. Dalawampu’t dalawang taong gulang ito at kagagradweyt pa lamang sa kolehiyo sa isang unibersidad sa Manila. Self-supporting student siya at mayroong iskolarship bilang kasapi ng varsity sa volleyball. Nangungupahan ng isang maliit na bahay ang kanilang pamilya sa isang bayan sa Bulacan. Kasama niya ang kaniyang tatay na dating taxi driver at may sakit na ngayon, at ang dalawa niyang kapatid na babae. Sabi ni Ruiz, hindi naman daw sila mahirap, subalit hindi rin maalwan. May mga pagkakataon daw na gipit sila subalit naitatawid naman. Natanggal siya sa trabaho dahil sa kasong ito na kinasasangkutan niya. Ang tanong pa nga ng dokumentaryong ito, ano na raw ang naghihintay na kinabukasan kay Ruiz matapos ang insidenteng ito.

            Masaya ako na may isang abogada na nag-alok ng kaniyang libreng serbisyo kay Ruiz. Nanay yata ito ng isang ka-batch niya sa kolehiyo. Kakasuhan kasi talaga siya ni Ricky. Gusto kong sundan ang kasong ito dahil mahalaga ito sa sangkabadingan hindi lamang dito sa Filipinas kundi sa buong mundo. Sa pamamagitan ng kasong ito, mas lilinaw ang mga totoong pangyayari at lalong lilitaw ang katotohanang nakabase sa mga ebidensiya at lohikal na mga argumento.

            Sinabi pa ni Ruiz na sana huwag siyang husgahan ng madla kaagad katulad ng nangyayari sa ngayon. Lumalabas daw sa TV na si Ricky ang biktima. Biktima rin daw siya. Biktima ng ano? Si Ricky ang nasaksak ng labimpitong beses!

            Hangang-hanga ako kay Ricky hindi lamang dahil sa pagharap niya sa pambansang telebisyon upang ibahagi ang kaniyang kahindik-hindik na karanasan. Hanga ako dahil isang matibay na tao ang nakita ko sa telebisyon. Isang matibay at matino na mamamayan ng bansang ito na ginawan ng masama ng taong kaniyang pinagkatiwalaan.

            Sabi nga ni Charlene Gonzales, hindi raw siya makapaniwala na mangyayari ito kay Ricky na ayon sa kaniya “is a well-loved person in the industry. Sabi naman ni Buy Abunda, “Ricky is such a nice guy.”

            Ilang araw matapos masaksak si Ricky, may pumutok na namang balita tungkol sa isang bading na call center agent na sinaksak din ng lalaking inimbitahan nito sa nirerentahang bahay. Natagpuan siyang duguan at patay. Sabi ng kapatid nitong lalaki na ininterbyu sa TV, mahirap lamang daw sila at itong kapatid nila ang inaasahan nilang mag-aahon sa kanila mula sa kahirapan. Nagtapos na raw kasi itong kapatid nila ng abogasya at kukuha na sana ng bar ngayong taon.

            Isang bading na naman na biktima ng karumal-dumal na krimen. Isang buhay na naman na nasayang.

            Ilang taon na ang nakalilipas, may mga serye ng pagpatay sa mga bading sa loob ng kanilang bahay ang nangyari sa Lungsod Quezon. Klarong hate crime ito. Pero wala ring nangyari sa kanilang mga kaso.

            Noong nasa Iloilo pa ako nagtatrabaho mga limang taon na ang nakalilipas, may isang supervisor ng Department of Education ang pinatay sa kaniyang hotel room kung saan dumadalo siya ng seminar. Nagsususpetsa ang lahat na bading ito subalit dedma na kasi matanda na ang mama at may asawa’t mga anak ito. Nagdala yata ng lalaki sa hotel room at pinatay siya at ninakawan. Natagpuan ang katawan niyang may 94 na saksak! Oo, siyamnapu’t apat na saksak! Samakatuwid, biktima siya ng karumal-dumal na krimen. Subalit ano ang nangyari sa kaniyang kaso? Wala. Ayaw ng mga anak niya na imbestigahan pa nang malaliman ang nangyari dahil ayaw nilang maeskandalo. Nahihiya silang malaman ng iba na bading nga kanilang ama. As if hindi pa ito alam ng mga tao. Walang natamong katarungan ang lola naming ito.

            Ang krimen na nangyari laban kay Ricky, at lalo na sa namatay talagang mga biktima, ay hindi lamang krimen ng isang lalaki laban sa isang bading. Krimen ito ng lipunang nilason ang isipan ng homophobia, isang takot sa mga homoseksuwal na walang basehan o hindi pinag-isipan at produkto lamang ng bigotry. Ang tinutukoy kong lipunan ay ang simbahan, pamahalaan, at eskuwelahan. Lalo na ang simbahang Katoliko.

            Alam kong kasalanan din ang pagiging bading at lesbiyana sa relihiyong Islam. Pero wala pa akong napanood sa TV na imam na nilalait ang mga homoseksuwal. Dito sa ating bansa ang mahilig magsalita ng masama laban sa mga bading at lesbiyana ay ang mga obispo ng simbahang Katoliko katulad ni Arsobispo Teodoro Bacani ng Catholic Bishops Conference of the Philippines o CBCP na kamakailan lamang ay nagsalita sa TV na “nakakadiri” ang pagpapakasal ng dalawang lalaki. Si Obispo Pedro Quitorio naman ay inihambing sa pangingidnap ang homosexual marriage.

            Ngayon magtataka pa ba tayo kung bakit may mga nangyayaring hate crime laban sa mga homoseksuwal dito sa Filipinas? Napakairesponsable ng mga katulad nina Bacani at Quitorio, naturingan pa silang mga tao ng simbahan at sana ay mga tao rin ng Diyos. Malaki ang kinalaman ng kanilang masasamang salita sa mga pananakit at pagpatay sa mga bading.

            Ganito kasi iyon. Naipunla na sa isipan ng madla na “nakakadiri” at “krimen” ang pagkabading, ang pagkalesbiyana. Maliliit pa ang mga batang lalaki, maaaring katulad halimbawa ng mga katulad ni Ruiz, naririnig na nila ito mula sa maruruming bunganga ng mga obispo mismo. Tutubo at lalago ang ideyang ito sa kanilang utak, sa kanilang kaluluwa. Subconsciously, maniniwala silang “makasalanan,” “nakakadiri,” at “kriminal” (therefore “salot sa lipunan”) ang mga bading. Kaya kung mainis ka sa kanila o kung hindi ka pinagbigyan sa hiningihi mong pera (gayung kinaibigan, pinakisamahan, at nagpahada ka naman sa kanila), sakalin mo sila at saksakin. Tutal peste naman ang mga ‘yan. Tutal salot naman sila. Tutal makasalanan naman ang mga ‘yan ayon sa mga pari at obispo.

            Ang implikasyon ng sinasabi nina Bacani at Quitorio ay okey lang na patayin ang mga bading at lesbiyana dahil katulad ng daga, ipis, at mikrobyo, nakakadiri sila. Okey lang din na saktan at bastusin ang mga bading at lesbiyana dahil mga kriminal ang mga ‘yan tulad nga ng mga kidnaper. Saksakin mo na sila dahil masusunog din naman ang kaluluwa ng mga ‘yan sa impiyerno.

            Kung gayon, naisip ko, biktima rin nga si Ruiz sa malagim na pangyayaring ito. Biktima rin ang iba pang mga lalaki na nananakit at pumapatay sa mga bading. Biktima sila ng panlalason ng utak na ginagawa ng mga obispo!

             Hanggat nangyayari ang ganitong pang-aapi sa mga bading, hindi uusad ang lipunang Filipino dahil walang kapayapaang mangyayari. Kaya dapat ang lipunan mismo ang magbago ng pananaw upang tuluyang tanggapin na, oo, tao rin kaming mga bading, umiibig at may karapatang umibig na hindi matatakot na saksakin sa sariling bahay.

            Muli, hanggat itinuturo ng mga simbahan, lalo na ng simbahang Katoliko, na kasalanan sa Diyos ang pagiging bading, maraming katulad ni Ruiz ang mag-aakalang okey lang saksakin nang labimpitong beses ang bading tutal makasalanan naman iyan. Kaya sa tingin ko, dapat sa bawat isang bading na mamamatay dahil sinaksak ng lalaki sa bahay o apartment nito, isang kaluluwa ng obispo (Yes, taga-CBCP dapat!) ang dapat masunog sa impiyerno! Ito lang ang paraan upang bilang isang bading, patuloy akong maniniwala sa Diyos ng Katarungan.

***

SA “24 Oras” ng GMA7 kani-kanina lamang (4 Hulyo 2011), ibinalita ang bagong kuwento ni Ruiz. Tinangka umano siyang “reypin” ni Ricky kung kaya nanlaban siya at sinaksak niya ito. Siyempre itinanggi naman ito ni Ricky. Galit na si Ricky at masamang-masama ang loob kay Ruiz sa akusasyon niyang ito dahil naging mabuti umano siya sa lalaking ito. Ang alam ni Ricky, noong nasaksak na siya, humihingi ng pera sa kaniya si Ruiz dahil may sakit daw ang tatay nito.

            Nakapagtataka ito. Bakit ngayon lamang ito sinabi ni Ruiz? Noong bago pa lamang siya nahuli, sinabi niya na hindi niya sinasadyang saksakin si Ricky. Tulog umano siya at si Ricky pa raw mismo ang gumising sa kaniya. Ang sinasabi niya ngayon, “nagising ako na hinihipuan na niya ako.” Hinawakan pa umano siya sa leeg ni Ricky kaya nanlaban siya.

            Naniniwala ako sa sinabi ni Atty. Evalyn Ursua, abogada ni Ricky, na ito ay isang “evolving lie.” Bakit ngayon lamang ito sinabi ni Ruiz? Ilang beses na siyang nainterbyu sa telebisyon mula noong makulong siya at hanggang pansamantalang nakalaya. Wala siyang binabanggit na tinangka siyang halayin ng aktor-direktor.

            Nakalulungkot talaga ito. Kaya mabuti na talaga na umusad na ang kasong ito sa korte upang maging malinaw na ang lahat.

            Muli, isang katotohanan na si Ricky ang nagtamo ng labimpitong saksak mula sa taong pinatuloy niya sa kaniyang bahay dahil inaakala niyang kaibigan niya ito.

            Sige, ipagpalagay pa natin na pinilit, o kahit pinuwersa, pa ni Ricky si Ruiz na makipagtalik sa kaniya. May karapatan ngayong magalit si Ruiz. Subalit bakit hindi na lamang niya sinuntok si Ricky? O tinadyakan kaya? O kung sasaksakin man niya, bakit hindi dalawa o tatlo o limang beses lamang? Bakit labimpito?

            Maliwanag na maliwanag na si Ricky ang biktima rito. Period.

[Hulyo 2011

Lungsod Pasig]